Ο ουροβόρος όφις ή απλώς ουροβόρος (οὐροβόρος < οὐρά + βόρος) λέγεται ο όφις (το φίδι) τη στιγμή που ελίσσεται γύρω από τον εαυτό του και δαγκώνει την ουρά του αφαιρώντας το υπόλοιπο παλαιού δέρματός του, δίνοντας έτσι την εντύπωση ότι τρώει την ουρά του. Η περίκλειστη αναπαράστασή του αποτελεί ένα αρχαίο σύμβολο της αιωνιότητας και της συνέχειας του κυκλικού χρόνου. Αποτελεί επίσης από τα πλέον διαδεδομένα τεκτονικά ή ακόμη και γνωστικά σύμβολα. Σαν σύμβολο υπάρχει πολύ πριν εμφανιστεί ο Τεκτονισμός.
Ιστορία συμβόλου
Ιστορικά φαίνεται να λατρεύεται ως σύμβολο κατά τους πρώτους μετά Χριστόν χρόνους στη Φρυγία από τους Ναασενιανούς (οπαδοί γνωστικής αίρεσης όπως και οι Οφείτες) που θεωρούσαν τον όφι ως σύμβολο της υπέρτατης δύναμης της φρόνησης και της μυστηριακής γνώσης. Αργότερα για τους Αλχημιστές ο ουροβόρος όφις όπως και το "φιλοσοφικό ωόν" υποδηλώνει το ενιαίο της ύλης, την απόλυτη ενότητα, την έννοια της ψυχής του κόσμου, δηλαδή το "πάν που περιβάλλει παν ότι παρέχει γένεση". Εξ αυτού παρέχεται και η μυστικιστική ρήση: "εν το παν και δι΄ αυτού το παν και εις αυτό το παν".
Η παραπάνω ρήση φέρεται πολύ συχνά εντός του συμβόλου ή επί του σώματος του ουροβόρου όφεος.
Στις διάφορες φιλοσοφικές αναζητήσεις ο ουροβόρος όφις συμβολίζει τη συνθετική ενότητα του ανθρώπου σε συνδυασμό με την έννοια της κυκλικής κίνησης της Γης.
Τι αντιπροσωπεύει
Υπάρχουν πολλές εκδοχές για το τι ακριβώς αντιπροσωπεύει. Πολλοί πιστεύουν ότι αντιπροσωπεύει την δημιουργική ώθηση της νέας αρχής, αλλά και την σοφία. Κάποιοι το έχουν συνδέσει και με την ανανέωση και την αναγέννηση επειδή το φίδι έχει την δυνατότητα να αλλάζει δέρμα. Μια άλλη άποψη είναι ότι το κυκλικό του σχήμα υποδεικνύει την εκπνοή και την εισπνοή του Ινδού Βράχμα, του Κοσμικού Δημιουργού, του θεού της επέκτασης. Όταν ο Βράχμα εκπνέει οι κόσμοι εμφανίζονται, και αυτό συμβολίζεται με την κατερχόμενη φορά του σώματος του φιδιού, ενώ η ανερχόμενη φορά του συμβολίζει την άνοδο και επιστροφή των κόσμων προς το πνεύμα. Η σπειροειδής αυτή κίνηση είναι αιώνια και δείχνει την εξέλιξη της ζωής μέσω των κύκλων του χρόνου. Ο ίδιος ο κύκλος αντιπροσωπεύει την τελειότητα και την αποκατάσταση της συμπαντικής αρμονίας, καθώς επίσης και το Απεριόριστο, από το οποίο όλα προέρχονται και στο οποίο όλα επιστρέφουν.
Πού μπορεί κάποιος να το συναντήσει
Το σύμβολο συναντάται στην αρχαία Αίγυπτο, Αρχαία Ελλάδα, Δ. Αφρική, τους Γνωστικούς, τους Βουδιστές κ.λ.π.
Το σύμβολο υπάρχει στο παλιό χαρτονόμισμα των πεντακοσίων δραχμών. Συγκεκριμένα στο κάτω μέρος του χαρτονομίσματος.
Ο οργανικός χημικός Κεκουλέ (Friedrich August Kekulé von Stradonitz) διηγείται ότι εμπνεύστηκε την ιδέα της κλειστής (κυκλικής) ανθρακικής αλυσίδας του βενζολίου (αρωματικός δακτύλιος) χάρη σ' ένα όνειρο σχετικό με τον ουροβόρο:
"Για δες! Τι ήταν αυτό; Ένα από τα φίδια είχε δαγκώσει την ίδια του την ουρά, και αυτή η μορφή στροβίλιζε περιπαικτικά μπροστά στα μάτια μου. Σαν από λάμψη αστραπής ξύπνησα... Όλη την υπόλοιπη νύχτα την πέρασα βγάζοντας τις συνέπειες αυτής της υπόθεσης. Λοιπόν κύριοι ας μάθομε να ονειρευόμαστε και τότε ίσως βρούμε την αλήθεια.
